وقفنامه ربع رشیدی؛ تنها کپی برجای‌مانده از تاریخ
تاریخ انتشار: ۱۲ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۱۸۲۵۰
«گزارش‌های تاریخی حاکی از آن است که پنج کپی از نسخه اصلی تحت نظارت رشیدالدین ساخته شده که چهار نسخه از آن یا نابود شده یا برای ارتقای نسخه فعلی به‌کار رفته است. بنابراین، «وقفنامه ربع رشیدی» تنها کپی برجای‌مانده از این وقفنامه است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، بنا به تعریف سازمان یونسکو «میراث فرهنگی به بناها و اشیا ختم نمی‌شود»؛ این مفهوم همچنین دربردارنده سنت‌ها و تجلی زنده برجای مانده از نیاکان ما است که به فرزندانشان منتقل‌شده است، مانند سنت‌های شفاهی، هنرهای نمایشی، اعمال اجتماعی، آئین‌ها، رویدادهای جشنی، دانش و اقدامات مربوط به طبیعت و کیهان یا دانش و مهارت‌های تولید صنایع سنتی؛ این حوزه از میراث فرهنگی اگرچه بسیار آسیب‌پذیر است، امروزه به عامل مهمی برای پاسداری از گوناگونی فرهنگی در مقابل جهانی‌شدن فزاینده تبدیل‌شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
درک میراث فرهنگی ناملموس در جوامع مختلف به گفت‌وگوهای میان‌فرهنگی کمک می‌کند و احترام متقابل به دیگر سبک‌های زندگی را ترویج می‌دهد. این میراث چند ویژگی اساسی دارد: سنتی، معاصر وزنده است، فراگیر است، بازنمودی و اجتماع‌محور است.
موارد بالا در مجمع یونسکو در سال ۲۰۰۳ به‌عنوان پنج قلمروی اصلی پاسداری از میراث معنوی بشر تصریح شد. بر همین اساس، سازمان یونسکو در اقدامی شروع به ثبت میراث فرهنگی و معنوی بشر از همه کشورها کرد. که یکی از این میراث فرهنگی معنوی ثبت‌شده در کشورمان «وقف نامۀ ربع رشیدی» است.
وقف نامۀ ربع رشیدی نسخۀ سدۀ ۱۳ میلادی در سال ۲۰۰۷ در فهرست برنامۀ حافظۀ جهانی یونسکو به ثبت رسید. حافظۀ جهانی یونسکو برنامه‌ای است که در سال ۱۹۹۲ از سوی کمیته مشورتی بین‌المللی پیشنهاد شد و مدیرکل یونسکو آن را تأیید کرد. هدف از این طرح حفظ میراث مستند و سهولت دسترسی به آن‌ها و نیز ممانعت از دادوستد غیرقانونی، تاراج، پراکندگی و نابودی این میراث ارزشمند است. مهم‌ترین معیارهای گزینش این آثار اهمیت جهانی و نیز ارزش برجسته در سطح بین‌المللی است.
شهر تبریز حدود ۷۰۰ سال قبل پایتخت سلسلۀ مغول در ایران و یک مرکز فکری و فرهنگی تحت حکومت ایلخان محمد غازان (۱۲۹۵-۱۳۰۴) به شمار می‌آمد. خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی، وزیر غازان خان، طبیب و ریاضی‌دانی برجسته بود. او تاریخ درخشانی به زبان فارسی نگاشت که جامع‌التواریخ نام گرفت و مجتمعی به نام ربع رشیدی در حومۀ شهر تبریز تأسیس کرد. این مجموعۀ عظیم شامل کارخانه کاغذسازی، کتابخانه، بیمارستان آموزشی، یتیم‌خانه، کاروانسرا، کارخانۀ منسوجات، دانشکدۀ تربیت‌معلم و مدرسۀ علوم دینی بود و علم آموزان و متفکرانی را از دورترین نقاط، حتی از چین، به خود جذب می‌کرد. هدف از این وقف اطمینان از این امر بود که گنجینه‌های نگاشته‌شده به دست رشیدالدین یا تحت مالکیت او، کپی شود و از نابودی در امان بماند.
آنچه در فهرست حافظۀ جهانی یونسکو در باب این اثر به ثبت رسیده، درواقع وقف نامۀ ربع رشیدی است که دربردارندۀ جزئیات توجیه این مجموعه، نظام مدیریتی، اداره و بودجه و املاک وقفی در خاک کنونی افغانستان، آسیای صغیر، آذربایجان، گرجستان، جمهوری اسلامی ایران، عراق و سوریه است. این نسخه در ۳۸۲ صفحه تنظیم‌شده که ۲۹۰ صفحۀ نخست آن به قلم خود رشیدالدین و مابقی آن به قلم حاکم تبریز، عبدالله بن محمد تبریزی و دو کاتب نوشته‌شده است. به دلیل وسعت اراضی وقفی و ارزش بالای آن‌ها و نیز جایگاه والای ربع رشیدی، این نسخه از اهمیت جهانی برخوردار است. افزون بر این، نهاد وقف یکی از ستون‌های اصلی جامعۀ اسلامی است و ازاین‌رو، وقف گزارش مهمی از مدیریت سیاسی و اقتصادی در آسیای مرکزی در زمان پویایی‌ها و تحولات بزرگ فراهم می‌آورد.
گزارش‌های تاریخی حاکی از آن است که پنج کپی از نسخۀ اصلی تحت نظارت رشیدالدین ساخته‌شده که چهار نسخه از آن یا نابودشده و یا برای ارتقا نسخۀ فعلی به‌کاررفته است. بنابراین، این تنها کپی برجای‌مانده از این وقف نامه است. این نسخه تا سال ۱۹۶۹ میلادی در خانۀ خصوصی خانوادۀ سراجمیر در تبریز نگهداری می‌شد. در این سال بود که مؤسسۀ میراث ملی ایران آن را خریداری کرد و در سال ۱۹۷۵ میلادی این اثر به‌عنوان میراث ملی شناخته شد و به ثبت رسید.
اهمیت و جایگاه والای این نسخه با توجه به مواد پرزرق‌وبرق و گران‌قیمتی که در اجرای آن به‌کاررفته نیز مشخص می‌شود. تبریز تحت حکومت ایلخانی مرکز تولید کتاب و تصویرگری نسخ خطی بود و این سند مهم تاریخی در آن زمان بسیار ارج نهاده می‌شد. صفحه عنوان این اثر با خوشنوسی تذهیب تزیین‌شده است. خاستگاه آن را متخصصان اسلامی در بسیاری از کشورها ازجمله علامه حلی در سدۀ ۱۳ م میلادی تأیید کرده‌اند. در سال ۱۹۷۱ یک نسخۀ عینی از این نسخه چاپ و هزار کپی از آن برای استنادات علمی منتشر شد. نسخۀ اصلی اینک در بخش نسخ خطی کتابخانۀ مرکزی تبریز در ایران، مهرشده و نگهداری می‌شود.
کد خبر 624112منبع: ایمنا
کلیدواژه: میراث ناملموس کشور گزارش های تاریخی شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق برجای مانده میراث فرهنگی ربع رشیدی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۱۸۲۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تعطیلی بنا‌های تاریخی استان اصفهان فردا
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: همزمان با شهادت امام جعفر صادق (ع) تمامی بنا‌های تاریخی، موزه‌ها و محوطه‌های زیر مجموعه این اداره کل در سطح استان پهناور اصفهان فردا تعطیل است.
امیر کرم زاده ادامه داد: از روز یکشنبه ۱۶ اردیبهشت ماه تمامی این اماکن آماده ارائه خدمات به گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی خواهد بود.
استان اصفهان بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی دارد که هزار و ۸۵۰ اثر به ثبت ملی و ۱۵ اثر آن از جمله میدان امام، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.
۸۰ موزه و بنای تاریخی با قابلیت بازدید در سراسر اصفهان تحت نظارت و مدیریت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این استان هستند.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان